De vereniging Leefmilieu is een onafhankelijke milieuorganisatie die zich inzet voor een groen en gezond leefmilieu. Onze kenmerken zijn: grote milieudeskundigheid en samenwerking met bewonersgroepen in heel Nederland.
Op deze website informeren we je over onze activiteiten. Wil je op de hoogte blijven, abonneer je kosteloos op onze nieuwsbrief of word lid.
 |
|
I
n 2020 overleed Marga Jacobs, voorzitter van de vereniging Leefmilieu (zie foto). Een groot deel van haar leven heeft ze zich belangeloos ingezet voor het ondersteunen van mensen die opkomen voor het lokale leefmilieu. Zij deed dat met veel passie en op een geheel eigen wijze waarbij ze mensen steeds met elkaar wist te verbinden.
Het bestuur van Leefmilieu heeft het initiatief genomen om Marga te eren met een tweejaarlijkse milieuprijs. Daarmee willen we tegelijkertijd mensen een pluim geven die zich met vergelijkbare energie als Marga inzetten voor een beter leefmilieu.
28 januari 2024 wordt de Marga Jacobs Milieuprijs voor de eerste keer uitgereikt.
De jury bestaat uit emeritus hoogleraar Milieukunde Pieter Leroy, weervrouw Margot Ribberink, journalist Rob Jaspers, voorzitter van vereniging Leefmilieu, Claudia van Steen, en echtgenoot van Marga Jacobs, Wil Janssen.
De nominatie is inmiddels gesloten. Nomineren van iemand die wel een pluim verdient voor zijn/haar inzet voor het milieu, kon tot uiterlijk 30 oktober 2023.
.
Sinds 2000 is de Europese de Kaderichtlijn Water (KRW) van kracht.
In de KRW staat voor alle wateren in Europa aan welke kwaliteit ze in 2027 moeten voldoen. Maar met het realiseren van deze kwaliteit schiet het in Nederland nog niet op. Zo was bijvoorbeeld in 2020 de kwaliteit van 90% van de Nederlandse oppervlaktewateren niet op orde door een teveel aan meststoffen.
Mocht het Nederland niet lukken om aan de doelen van de KRW te voldoen, dan kan dat ook juridische consequenties hebben. Zo kunnen activiteiten stil komen te liggen door een verbod van een lozing op het riool of het oppervlaktewater, of door het verbieden van de onttrekking van grondwater. Ook kunnen we te maken krijgen met boetes vanuit de Europese Unie.
Wat nu?
In mei dit jaar publiceerde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) het advies ‘Goed water goed geregeld’. Dit advies b
iedt een lezenswaardige analyse waarom de kwaliteit van het Nederlandse water nog steeds niet aan de Europese normen voldoet en wat er zou moet gebeuren om wel aan deze eisen te gaan voldoen.
De Rli constateert dat het huidige en voorgenomen beleid om de waterkwaliteit te verbeteren en de uitvoering daarvan tekortschieten. Oorzaken zijn onder meer een gebrek aan urgentiebesef, een te grote vrijblijvendheid bij de keuze voor en het gebruik van beschikbare beleidsinstrumenten, en een gebrekkige invulling en uitvoering van taken en verantwoordelijkheden. Zo zijn bijvoorbeeld de huidige algemene regels voor meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en het lozen van gevaarlijke stoffen niet voldoende om de KRW-doelen kunnen te halen. Aanvullende maatregelen zijn dus nodig.
De Rli doet onder meer de volgende aanbevelingen:
- Laat de KRW-doelen expliciet en bindend doorwerken in de wetgeving, regelgeving en besluitvorming op alle betrokken beleidsterreinen.
- Scherp de algemene regels voor meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en het lozen van gevaarlijke stoffen aan, zodat deze aansluiten op de doelen van de KRW.
- Zorg dat er een totaaloverzicht komt van alle vergunningen voor wateronttrekkingen en lozingen van de verschillende stoffen.
- Room het aantal fosfaat- en dierrechten dat wordt verhandeld stapsgewijs af en neem ze uit de handel.
- Reken de effecten van alle huidige en voorgestelde maatregelen door en neem zonodig aanvullende maatregelen.
Link naar het advies ‘Goed water goed geregeld’ van de Rli
Link naar het persbericht van de Rli
Link naar de kabinetsreactie op het advies
.
Waar staan we met de stikstofrechtspraak, in het 5e jaar na de PAS uitspraak van 29 mei 2019 en met Tweede Kamerverkiezingen in het vooruitzicht? De vele rechtszaken, die onder meer Leefmilieu gevoerd heeft, hebben inmiddels tot behoorlijk wat ‘stikstofjurisprudentie’ geleid. Er zijn zaken gewonnen en verloren, waarbij winst en verlies zich niet altijd één op één vertaalt naar winst of verlies voor de natuur. De stikstofjurisprudentie gaat altijd enkel over gebiedsbescherming (de N2000-gebieden), niet over bescherming van natuur en soorten buiten deze gebieden.
Valentijn Wösten, jurist, geeft op zijn website (https://w-ja.nl/) een uitgebreid overzicht van de gevoerde zaken met uitleg over de betekenis van de uitspraak.
Helaas moet de conclusie getrokken worden dat wetgever en bestuur meer bezig zijn met stikstofemissies aan de vergunningplicht te onttrekken dan met de noodzakelijke emissiereductie-opgave. Voorbeelden hiervan zijn de bouwvrijstelling (stikstof die vrijkomt tijdens bouw, wordt niet meegerekend), emissies beweiden en bemesten (geen aparte natuurvergunning nodig) en de 25 km afkap bij verkeersemissies (stikstof die verderop neerslaat, wordt niet aan de weg toegerekend). Dit is zeer treurig omdat je daarmee enkel een juridische obstakel wegneemt, en het echte (ecologische) probleem in stand laat.
Dan zijn er nog onduidelijkheden over de zogenaamde emissiearme stalsystemen. Vanwege onbewezen effectiviteit, worden nieuwe nauwelijks vergund, maar wat met de systemen die al staan en dus meer uitstoten dan destijds aangevraagd? En de vergunningen waar latente ruimte (meer emissie vergund dan werkelijk plaatsvindt) in zit, wat gaat daarmee gebeuren? Bij uitblijven van beleid en besluiten op dit vlak, blijft alleen de route naar de rechter over om hier duidelijkheid over te krijgen en ongewenste ontwikkelingen tegen te houden. Een zeer grote klus voor de milieujuristen die zich hiermee bezig houden. En de natuur holt ondertussen nog steeds achteruit….
Lees meer op https://w-ja.nl/overzicht-van-bijna-5-jaar-stikstofrechtspraak/
.
Op zaterdag 8 juli 2023 organiseerde Stichting Houtrookvrij samen met Leefmilieu te Apeldoorn een informatieve middag rondom de handhavingsactie overlast houtstook. Deze handhavingsactie heeft tot doel om gemeenten tot meer actie en onderzoek aan te zetten. Op deze (erg warme) zaterdag kwamen mensen bijeen, die vrijwel allen overlast ervaren door houtstook van buurtgenoten. De een al zeer actief om te proberen deze overlast te stoppen, de ander nog zoekende wat de mogelijkheden hiervoor zijn. Elkaar ontmoeten en ervaringen uitwisselen maakte de bijeenkomst al zeer waardevol.
Daarnaast waren er diverse presentaties om informatie te delen:
- - Hoe kunt u als burger invloed uitoefenen op schone lucht in uw eigen leefomgeving?
- - Toelichting over de handhavingsactie houtrookoverlast; o.a. juridische praktijkvoorbeelden
en informatie over het verloop van de handhavingsprocedure. - - Het belang van het indienen van een handhavingsverzoek.
- - Ervaringsdeskundigen vertelden over het meten van fijnstof met sensors.
- - Burgers deelden hun ervaring na toenadering tot hun gemeente te hebben gezocht.
U kunt nog steeds, zeker nu het stookseizoenweer begint, een handhavingsverzoek indienen bij uw gemeente. Kijk voor meer informatie op onderstaande links.
Klik hier voor een uitgebreid verslag van de bijeenkomst
Klik hier voor meer informatie over de handhavingsactie op de website van Houtrookvrij.
Op 14 april gaf Ted van Hees een presentatie over 'Land van Ons'.
Land van Ons is in 2019 is opgericht door enkele burgers die niet langer aan de zijlijn wilden staan bij het natuurvriendelijker maken van de landbouw. Zij constateerden de traagheid van onze overheid en namen het heft in eigen handen.
Als burgercoöperatie koopt Land van Ons landbouwgrond namens duizenden (inmiddels al zo’n 23.000) deelnemers. Op dit land herstellen ze de biodiversiteit en het landschap en kunnen pachters duurzaam en rendabel boeren. Beheer van boerenland zonder kunstmest en chemische middelen, waar kruiden, insecten, vogels, wormen en andere dieren de ruimte krijgen.
Als deelnemer draag je zo concreet bij aan de verduurzaming van de landbouw, dit kan al vanaf 20 euro per jaar.
Ted van Hees is lid en ambassadeur van Land van Ons en vertelde ons in deze presentatie meer over de werkwijze en de reeds behaalde resultaten van Land van Ons.
Bekijk hier de hele presentatie.
.
Maart 2023. Mobilisation en vereniging Leefmilieu zijn 40 nieuwe procedures gestart in vier provincies: Overijssel, Gelderland, Brabant en Limburg. Gevraagd wordt om intrekken van de stikstofvergunning van 40 piekbelasters. De organisaties eisen dat werk wordt gemaakt van het Remkes-advies dat in 2022 adviseerde om 500 piekbelasters binnen 1 jaar te laten stoppen.
.
Op 17 maart is de handhavingsactie voor houtrookvrije lucht van start gegaan. Het doel van deze actie is gemeenten duidelijk maken dat ze in het kader van een handhavingsverzoek van houtrookoverlast hun onderzoeksplicht serieus moeten nemen. Op dit moment is dat onderzoek veel te beperkt. Veelal gaat de handhavende am
btenaar slechts een keer ruiken, en wordt het handhavingsverzoek afgewezen. De Raad van State stelt in een uitspraak over een handhavingsverzoek met betrekking tot houtstookoverlast van een bewoner tegen de gemeente Borsele dat de gemeente meer kennis had moeten vergaren over de overlast. Ze had beter onderzoek naar de bron van overlast moeten doen. Het waren hier juist de burgers die hun handhavingsverzoek met fijnstofmetingen konden onderbouwen. De uitspraak van de Raad van State maakt de weg vrij voor deze collectieve actie.
De actie start o.a. in de gemeenten Barneveld, Leeuwarden, Rheden, Woudenberg en Zutphen. De bewoners die last van houtrook hebben vragen in hun handhavingsverzoek dat de gemeente degelijk onderzoek doet naar de luchtkwaliteit in hun leefomgeving. De juridisch verantwoorde tekst van het handhavingsverzoek kwam in samenwerking met de Stichting HoutrookVrij en een advocatenkantoor tot stand. Bij de actie zijn organisaties als de Vereniging Leefmilieu en de actiegroepen Stop Houtrook Nu, Houtrookvrij Zutphen, Friezen voor Frisse lucht, Schone Lucht Nijmegen en Houtrookvrij Barneveld betrokken.
Wie zelf mee wil doen aan de actie kan gratis het handhavingsverzoek en stappenplan downloaden op de site van de Stichting HoutrookVrij. Op dezelfde webpagina staat ook een toelichting op de handhavingsprocedure. De Stichting HoutrookVrij volgt uitsluitend het verloop van de actie en levert geen juridische ondersteuning. De Stichting brengt wel in beeld welke gemeente wel en niet gaat handhaven.
Lees hier de uitspraak Raad van State
Bekijk het Stappenplan op de website van Houtrookvrij.
Als u daar de stappen ‘uitklapt’ vindt u daar ook de diverse downloadlinks
.
Maart 2023. Ondanks de grote twijfels over de haalbaarheid van de goedkeuring van de nieuwe stikstofwet, heeft wel de internetconsultatie voor deze wet plaatsgevonden. Met een internetconsultatie kan ieder die dit wil een reactie geven op de wet.
Wij hebben grote zorgen over een aantal aspecten van de nu voorgestelde wet, onder meer:
- De wet blijft ruimte bieden aan intern en extern salderen. Dit brengt het grote risico met zich mee dat ´latente ruimte´ (= wel vergunde, maar niet benutte ruimte) gebruikt wordt voor nieuwe (uitbreidings)vergunningen. Hierdoor neemt de emissie van stikstof op papier niet, maar feitelijk juist wel toe.
- De ijkmomenten 2025, 2028 die in de wet staan om te bepalen of de overheid op koers ligt voor de doelen voor 2030, bieden onbegrensde mogelijkheden om de doelen wederom vooruit te schuiven voor onbepaalde tijd.
- Er wordt gesuggereerd dat er mogelijk een alternatief is voor de Kritische Depositie Waarde, zodat de depositie mogelijk niet in alle gebieden onder deze KDW hoeft te komen. Echter deze KDW is gebaseerd op jarenlang wetenschappelijk onderzoek. Een dergelijk goed onderbouwd criterium voor de staat van instandhouding is ons inziens dan ook niet op korte termijn te verwachten.
.
Maart 2023. Dit blijkt uit een publicatie van de Wageningen University & Research in het kader van het SPRINT-project. SPRINT is een Europees project dat onderzoek doet 
naar de effecten van gewasbeschermingsmiddelen op het milieu en de menselijke gezondheid. De tussentijdse resultaten laten zien dat bijna overal in de omgeving, maar ook in mensen en dieren, resten van bestrijdingsmiddelen terug te vinden zijn.
In de afgelopen twee jaar zijn in 10 verschillende 
Europese landen en in Argentinië monsters genomen van de bodem, oppervlaktewater, sediment, huisstof en lucht. Ook is er bij meer dan 700 mensen bloed afgenomen en is de ontlasting en urine onderzocht. In Nederland zijn hierbij monsters genomen bij 48 mensen en hun omgeving: 2
4 inwoners van Groningen en 24 Groningse en Friese boeren met voornamelijk aardappelteelt. Het onderzoek in Nederland is uitgevoerd door de Wageningen Universiteit en het Radboudumc.
In bijna alle Nederlandse monsters zijn meerdere residuen van bestrijdingsmiddelen gevonden, ook in bloed, urine en ontlasting van mensen. Huisstof springt eruit met meer dan 144 residuen, waarbij er vaak meer dan 100 middelen tegelijkertijd voorkwamen. In totaal werden er in de Nederlandse monsters 170 verschillende bestrijdingsmiddelen aangetroffen, waarbij het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat het meest en in de grootste hoeveelheden voorkwam. Wat de gevolgen hiervan zijn op de onze gezondheid en voor het milieu wordt de komende twee jaar onderzocht, samen met toxicologische instituten door heel Europa.
Lees de publicatie de website van Wageningen University & Research
Bekijk hier de informatie op de website van SPRINT
.
De SGP wil met een Tweede Kamer-motie bij wet verboden krijgen dat organisaties als Urgenda en Mobilisation een beroep op de wet kunnen doen om het openbaar bestuur aan
haar eigen wetten te houden. Als belangrijkste argument om Urgenda en Mobilisation de toegang tot de rechter te laten verbieden is dat het kleine organisaties zijn met een kleine achterban. Het mag duidelijk zijn, dat ook Leefmilieu hierdoor geraakt zou worden.
Organisaties als de onze hebben aan het licht gebracht dat ons openbaar bestuur een knoeiboel heeft gemaakt van levensbedreigende milieukwesties, zoals klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis. Daarmee is ook aan het licht gebracht dat de Tweede Kamer haar werk slecht doet. Hoe komt het dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in 2014 – 2015 door de Tweede Kamer is geaccepteerd? Hoe komt het dat een rechtszaak nodig is geweest om het stilzitten in de aanpak van levensbedreigende broeikasgassen aan de orde te stellen? Het is van groot democratische belang dat men bij de rechter recht kan halen, juist als het openbaar bestuur de eigen wetten niet naleeft.
Het is zeer zorgelijk dat de motie voldoende steun in de Tweede Kamer gehaald heeft. Dit laat zien dat een groot deel van de politici er niet van gediend is erop gewezen te worden dat de eigen wetten nageleefd moeten worden. Wie te lastig wordt, moet de mond gesnoerd….
Gelukkig waarborgen internationale verdragen over de rechtsstaat, waaronder het verdrag van Aarhus, de toegang van milieuorganisaties tot de rechter. Waakzaamheid is echter geboden, want in het verleden is de gang naar de rechter ten behoeve van het algemeen (milieubelang) al meer dan eens beperkt: de ‘actio popularis’ is geschrapt uit het milieurecht, de crisis- en herstelwet bepaalt dat een beroepschrift binnen 6 weken ingediend moet zijn (terwijl menig dossier enkele multomappen dik is) en het relativiteitsvereiste zorgt ervoor dat enkel argumenten die een eigen concreet belang raken mogen worden ingebracht. Jurist Valentijn Wösten legt dit allemaal uitvoerig uit op zijn website.
Lees hier de blog van Valentijn Wösten
.
6 februari 2023. Leefmilieu heeft samen met vier andere milieuorganisaties (Comite Schone Lucht NL, Biofuelwatch VK, Dogwood Alliance VS en Estonian Fund for Nature, Estland), een rapport gepubliceerd waaruit blijkt dat het grootste certificeringsprogramma SBP voor biomassaverbranding niet voldoet aan de Nederlandse duurzaamheidscriteria (SDE++) voor biomassa. Het rapport is gepubliceerd voorafgaand aan een Nederlandse parlementaire hoorzitting over subsidies voor biomassa-energie op 16 februari. Het rapport analyseert het certificeringssysteem van het Sustainable Biomass Program (SBP) en de implementatie ervan met betrekking tot de productie van houtpellets in North Carolina (VS) en in Estland.
Onterechte aanname over behoud koolstofvoorraad
Zo gaat SBP ten onrechte uit van het criterium dat de koolstofvoorraden van bossen sowieso behouden blijven. Zelfs wanneer bossen (zoals in Estland en Finland) recentelijk door grote boskap een netto bron van koolstofemissies zijn geworden. Dit gebeurt door te vertrouwen op rekenmodellen over toekomstige boomgroei voor 70 jaar of meer. Ondanks het feit dat het International Panel on Climate Change (IPCC) heeft gesteld dat we geen decennia aan tijd meer hebben om de koolstofemissies te verminderen voor stabilisatie van het klimaat. Emissies dienen nu zeer sterk te worden gereduceerd. SDE++ duurzaamheidseisen voor biomassaverbranding, betreffen onder meer de onderwerpen: (1) geen vernietiging van koolstofreservoirs; (2) geen langlopende koolstofschuld en (3) instandhouding en versterking biodiversiteit .
Onrechtmatige bosbouwpraktijken onder SBP
Een voorbeelden van onrechtmatige bosbouwpraktijk onder SBP-certificering is dat inspectie van bossen en bosbeheer in het kader van SBP momenteel nog volledig wordt overgelaten aan de verantwoordelijkheid van houtpelletbedrijven zelf. Controle van SBP-certificatie met betrekking tot de duurzaamheid van houtkapactiviteiten geschiedt door certificeerders alleen op basis van papierwerk zonder dat er externe, objectieve praktijkcontroles in bossen plaatsvinden. Certificeerders zijn niet verplicht om boslocaties te bezoeken. Daarnaast zijn particuliere boseigenaren in de VS niet verplicht gekapt bos opnieuw aan te planten.
Geen transparante informatie over herkomst
De energiebedrijven die pellets verbranden in Nederlandse kolencentrales houden informatie over hun toeleveringsketen en herkomstgebieden van houtpellets geheim. Toch is bekend dat houtpelletproducenten Enviva (in het zuidoosten van de VS) en Graanul Invest (in Estland) grote hoeveelheden pellets leveren aan Nederland. Het gaat om jaarlijks 3,5 miljoen ton houtpellets in totaal. Dat is jaarlijks een kaalkap van een bos ter grootte van tweemaal het oppervlak van Amsterdam. De door SBP gecertificeerde houtpellets worden automatisch ook geacht direct te voldoen aan de Nederlandse duurzaamheidsnormen SDE++.
Milieuorganisaties weigerden steeds steun aan SBP
Milieu- en natuurorganisaties over de hele wereld hebben de certificering van SBP nooit ondersteund en hun deelname continu geweigerd.
De vijf NGOs stellen dat op basis van het rapport niet alleen de nieuwe subsidies (zie de onmiddellijke stop door minister Jetten in april 2022), maar ook de bestaande Nederlandse biomassasubsidies - de grote bulk - per onmiddellijk dienen te worden stopgezet om te voorkomen dat nog meer bossen, dieren in het wild, klimaat en gemeenschappen schade oplopen.
Lees hier het rapport: https://www.biofuelwatch.org.uk/2023/sbp-rapport/
.
Het kabinet heeft nog steeds haar prioriteiten niet op orde. Om de meest kwetsbare natuur, die nu op omvallen staat, veilig te stellen moet de stikstofneerslag op die natuur zo snel mogelijk, en uiterlijk voor eind 2025, drastisch verminderen. Maar in zowel het advies van Remkes als de kabinetsreactie, miste de ecologische onderbouwing van de korte termijn maatregelen. Dat betekent dat volstrekt onduidelijk is of met deze maatregelen de meest kwetsbare natuur is gered.
Ook wil het kabinet de stikstofruimte, die door de aanpak van piekbelasters moet ontstaan, net als Remkes, met voorrang inzetten om bedrijven zonder vergunning (onder andere de ‘PAS melders’) te helpen en snelwegen aan te leggen. Het redden van de meest kwetsbare natuur is daarbij ondergeschikt. Door zelfs te kiezen voor een afgezwakte, vrijwillige aanpak van de piekbelasters, doet het kabinet opnieuw een knieval richting de agrarische sector.
Ondertussen is er levendige, en verdienstelijke handel in ‘stikstofrechten’ ontstaan. Groot probleem daarbij is dat ook onbenutte (‘latente’) stikstofemissies verhandeld worden, waardoor de totale emissie zelfs kan toenemen!
Het is ook zeer zorgelijk dat het kabinet aan de stikstof-reductiedoelstelling in 2030 morrelt door twee ijkmomenten in de wet op te nemen (in 2025 en 2028). In die jaren wordt bekeken of er ‘dwingende redenen zijn’ om meer tijd te nemen voor natuurherstel. Dat zet de deur nú al wagenwijd open voor vertragingstactieken van onwillige provinciale bestuurders.
Kortom, we zien na het rapport Remkes en de reactie van het kabinet geen daadkracht maar weer praatjes, ‘nieuwe’ kaartjes, geitenpaatjes die tot niks goeds leiden, ook niet voor de boeren. Een fundamentele aanpak van de natuurcrisis en hervorming van ons voedselsysteem is op de lange baan geschoven.
.
Het TNO-rapport ‘norm gehaald, probleem niet opgelost’ beschrijft dat we te eenzijdig naar fijn stof kijken. De normen betreffen alleen hoeveelheid (in massa) deeltjes per 
kubieke meter (met onderscheidt naar grootte PM10 en PM2,5), maar kijkt niet naar de soorten deeltjes. De impact van stofdeeltjes kan erg verschillen door verschil in reactiviteit, chemische samenstelling en grootte van de deeltjes. De hele kleine deeltjes, die bijna niks wegen, kunnen bijvoorbeeld veel dieper in de longen dringen. En de aanwezigheid van metalen en organische polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) bepaalt in grote mate de reactiviteit. Lokale bronnen kunnen hier een grote bijdrage aan leveren en dat vergt dus een ander meetprogramma en maatregelenpakket.
Wij zijn blij dat TNO dit zo duidelijk beschrijft in dit rapport en pleit voor een andere aanpak. Teleurstellend is het dat particuliere houtstook als bron van deze kleinere en reactievere deeltjes niet sterk naar voren wordt gebracht in het rapport. Er zijn vele wetenschappelijke bronnen, ook gebruikt in dit TNO rapport, die overtuigend bewijs leveren van houtstook als grote bron.
In een brief aan TNO is dit uitgebreid uiteengezet door Stichting Houtrookvrij met het dringende verzoek om in rapportages álle schadelijke feiten over (particuliere) houtstook te vermelden en deze ook zo te betrekken in de conclusies en advisering. Leefmilieu, Mobilisation en het Luchtfonds hebben deze brief medeondertekend.
.
In september 2021 publiceerde de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) nieuwe gezondheidsnormen voor lucht, de Global Air Quality Guidelines. 
Deze nieuwe normen zijn gebaseerd op een grote review van wetenschappelijk onderzoek naar de invloed van luchtvervuiling (per stof) op de gezondheid. Voor belangrijke stoffen zoals PM10, PM2,5, stikstofoxiden is de norm aanzienlijk aangescherpt:
Het is natuurlijk van groot belang dat de Europese luchtkwaliteitsnormen aan deze nieuwe adviezen aangepast worden. In september van dit jaar stuurde Leefmilieu samen met onder andere het longfonds een brief aan de minister en staatssecretaris van VWS (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) met het dringende beroep om vanuit Nederland in te zetten op de WHO-normen als nieuwe wettelijke normen voor luchtkwaliteit. Het proces van aanpassing van deze Europese normen is nu in volle gang, we volgen dit op de voet.
Lees hier de brief aan ministerie VWS EU-luchtkwaliteitsnormen
.
November 2022. Leefmilieu heeft samen met ruim 30 Europese milieuorganisaties een gezamenlijk standpunt over de revisie van de Richtlijn hernieuwbare energie (RED) naar de Europese politiek gestuurd. De milieuorganisaties vinden dat biomassaverbranding niet als hernieuwbare energie
dient te worden meegeteld. De Europese Commissie, de Europese Raad van 27 klimaatministers en het Europees parlement hebben elk voorstellen voor revisie gedaan. Het Europees parlement heeft – relatief gezien – het meest ambitieuze voorstel, hoewel dat voorstel nog zonder meer veel duurzamer kan. Echter de huidige onderhandelingen dienen conform de Europese regels plaats te vinden binnen het kader van de drie voorstellen. Vertegenwoordigers van deze drie Europese organen onderhandelen nu om tot een eindresultaat te komen.
De milieuorganisaties vragen de Europese Raad qua ambitie ‘op te schuiven’ naar het voorstel van het Europees parlement.
Het gaat om de volgende aanbevelingen:
1. Het stoppen van subsidies en stimuleringsmaatregelen voor energie uit primaire houtige biomassa. Dit is onbewerkt hout dat rechtstreeks uit het bos wordt gehaald. De vrijkomende subsidies kunnen worden ingezet om Europese burgers die het nodig hebben, te helpen hun woningen te isoleren. Ook om beter bosbeheer en écht schone hernieuwbare energiebronnen (zoals geothermie, zonne- en windenergie), te realiseren.
2. Het beperken en afbouwen van het meetellen van energie uit primaire houtachtige biomassa bij Europese doelstellingen voor hernieuwbare energie.
3. Een eenduidige definitie van primaire houtige biomassa. Zónder uitzonderingen of mazen in de wet. Uitgezonderde houtstromen die nu nog kunnen worden verbrand betreffen hout afkomstig van het brandveilig maken van bossen, van het bestrijden van ziekten en plagen, en van stormschade. Met behulp van deze uitzonderingen worden nu nog hele bossen kaalgekapt.
4. Het toepassen van het cascadeprincipe, dat ervoor zorgt dat hout eerst voor hoogwaardiger toepassingen (zoals constructie- en isolatiemateriaal voor de bouw) wordt gebruikt, door een gedelegeerde wet waardoor alle lidstaten dit principe strikt dienen toe te passen.
5. Het uitsluiten van natuurlijke bossen, oerbossen en wetlands van gebieden waar biomassa wordt gewonnen. Zo wordt voorkomen dat hout afkomstig uit deze gebieden die rijk zijn aan biodiversiteit en koolstof, wordt gebruikt (ook voor hoogwaardige toepassing zoals constructiemateriaal in de bouw).
Het Europees parlement zal vermoedelijk dit voorjaar een eindbesluit nemen.
Lees hier de Nederlandse vertaling van het standpunt van de ruim 30 Europese milieuorganisaties
.
Sept 2022. Sinds 2011 wil Europa het gebruik van de meest giftige pesticiden verminderen, maar de werkelijkheid is anders. Ieder jaar opnieuw blijken er nog meer van ons groenten en fruit besmet te zijn met nóg meer van de meest giftige pesticiden (zie grafiek). Het nieuwe PAN-rapport “Pesticide Paradise” 
legt uit hoe dat komt en hoe het anders kan.
Probleem bij de inzet van pesticiden is dat er resistentie op kan treden, waardoor een middel niet meer goed werkt. Gevolg is dat je van een middel steeds meer moet gebruiken, of dat je steeds zwaardere middelen moet inzetten, om een plaag te bestrijden. Dit mechanisme staat bekend als de pesticiden-tredmolen en wordt ondersteund door de chemische industrie.
Deze cyclus kan worden doorbroken door de inzet van duurzame geïntegreerde gewasbescherming, onder meer door preventieve maatregelen en een combinatie van biologische bestrijding en mechanische en andere niet-chemische methoden. Dit is ook de inzet van het Europese beleid, dat er sinds 2011 op gericht is om de meest giftige categorie pesticiden uit te bannen door ze te vervangen door veiliger en duurzamer alternatieven.
Probleem bij het falende EU-beleid om de inzet van de meest giftige pesticiden te verminderen, is dat de chemische industrie heeft meegewerkt bij de uitwerking van dit beleid in richtlijnen en normen. De inzet van de industrie hierbij is, kort gezegd, dat de meest giftige pesticiden alleen vervangen kunnen worden door een veiliger alternatief, onder de voorwaarde dat er daarnaast meerdere werkzame chemische middelen beschikbaar zijn. 
Zodat deze middelen ingezet kunnen worden bij een eventuele resistentie tegen dit veiliger alternatief. De inzet van duurzame geïntegreerde gewasbescherming (niet-chemische middelen en alleen spuiten als het niet anders kan) wordt hierbij niet overwogen. Door dit standpunt van de industrie te verwerken in de regelgeving, heeft de wet een averechts effect en is er in de praktijk geen vervanging van de meest giftige pesticiden. Sterker nog, jaarlijks worden tal van nieuwe producten waar deze meest giftige pesticiden in zijn verwerkt, probleemloos goedgekeurd en toegelaten op de markt.
Het rapport “Pesticide Paradise’ is naast een grondige analyse van dit probleem een pleidooi voor verdere actie, gericht op de vervanging van de meest giftige pesticiden en het stimuleren van de inzet van échte duurzame geïntegreerde gewasbescherming.
Lees hier het rapport (Engels)
Lees hier het persbericht (NL)
Lees hier de Nederlandse samenvatting
.
Juni 2022. Ook in Vlaanderen is men druk bezig met de stikstofproblematiek en is een concept Vlaamse Programmatische Aanpak Stikstof (Vlaams PAS) opgesteld. Het programma vertoont veel dezelfde valkuilen als het Nederlandse PAS dat gesneuveld is en daar waar deze valkuilen er nog niet in zitten, willen wij onze zuiderburen graag voortijdig waarschuwen. Zeker ook omdat ook Nederlandse Natura 2000 gebieden belast worden met stikstof vanuit Vlaanderen.
Onze zorgen betreffen onder andere:
- - Latente (onbenutte) ruimte in vergunningen -> opvullen hiervan zorgt voor méér emissies.
- - Beoordelingstoets weglaten voor kleine deposities is niet in lijn met wetgeving en voor de natuur zijn vele kleintjes zeker relevant.
- - Intern salderen met reductie die ook van technische maatregelen moet komen, is juridisch zeer kwetsbaar nu steeds meer duidelijk wordt hoe slecht de resultaten van vele maatregelen zijn.
Lees voor alle punten van aandacht onze zienswijzen
.
Er is in Europa een sterke toename van groenten en fruit in de winkel met restanten van de meest giftige bestrijdingsmiddelen. Dat blijkt uit een nieuwe studie van Pesticide Action Network Europe (PAN Europe). De analyse van bijna 100.000 monsters van populaire soorten verse groenten en fruit die in Europa worden geteeld, laat in 9 jaar tijd een stijging van 53% zien in het aantal monsters dat vervuild is met de meest gevaarlijke pesticiden. Ook is het aantal verschillende giftige bestrijdingsmiddelen per product gestegen. De studie van PAN Europe is in tegenspraak met de beweringen van de Europese Commissie dat Europese boeren minder bestrijdingsmiddelen gebruiken, die verband houden met kanker en andere ernstige ziekten.
De onderzoekers hebben zich gericht op de 55 gevaarlijkste actieve stoffen, die worden gebruikt om honderden verschillende bestrijdingsmiddelen (formuleringen) te maken. Deze 55 zijn door Europese autoriteiten geïdentificeerd als zeer giftig voor mens, dier en milieu. Zij dienen vervangen te worden door minder giftige alternatieven. Ze worden Kandidaten voor Vervanging (afgekort KvV) genoemd. De 55 KvV veroorzaken elk één of meer ernstige gevolgen voor de gezondheid, zoals kanker, misvormingen bij de geboorte of hartaandoeningen, en zijn zeer schadelijk voor de biodiversiteit. Overheden zijn verplicht om deze KvV uit te faseren (te vervangen door minder gevaarlijke alternatieven), te beginnen in 2011. Uit een rapport van de Europese Commissie in 2019 blijkt dat er geen enkele is uitgefaseerd. Boeren zijn in de loop van de tijd bestrijdingsmiddelen met hogere aantallen (combinaties) van giftige actieve ingrediënten gaan gebruiken om onkruid en plagen te bestrijden die resistent zijn geworden tegen eerdere formuleringen.
PAN Europe is een nieuwe campagne over KvV gestart. PAN Europe roept op tot een onmiddellijk verbod van de 12 meest giftige bestrijdingsmiddelen, waar de bevolking aan is blootgesteld. Daarnaast ook tot een herziening van alle andere bestrijdingsmiddelen die een van de 55 gevaarlijkste actieve ingrediënten bevatten.
Klik hier voor meer informatie op PAN-NL
Bekijk hier hele rapport Forbidden Fruit, mei 2022
.
Op 2 juni 2022 vond een rondetafelgesprek luchtkwaliteit plaats met de commissie Infrastructuur en Waterstaat. Vertegenwoordigers vanuit wetenschap (o.a. Prof. Brunekreef, UU), juridische praktijk (Valentijn Wösten), maatschappelijke organisaties (o.a. Machteld Derks Stichting Houtrookvrij) en oncologisch arts en initiatiefnemer Artsenforum Gezondheid, Natuur en Milieu (Dhr. Van Bebber) deelden hun kennis en visie over de luchtkwaliteit in Nederland met de aanwezige Kamerleden.
Van alle vertegenwoordigers was de input niet mals:
- Schone Lucht Akkoord te vrijblijvend;
- Aangescherpte WHO-normen fijn stof worden niet gehaald in 2030;
- Openbaar bestuur neemt geen regie, ondanks stapels wetenschappelijk bewijs;
- Burger is onvoldoende beschermd tegen ziekmakend milieu.
Ook werd gewezen op de kansen die er liggen doordat de grote crises van nu (klimaatcrisis, stikstofcrisis, luchtkwaliteit) juist gezamenlijke oplossingen hebben. Elektrificatie van verkeer leidt immers tot minder fijn stof, duurzame energieopwekking geeft minder luchtemissies (mits geen biomassa verstookt wordt), vermindering ammoniakuitstoot leidt ook tot minder secundair fijn stof. Professor Krol van de Wageningen Universiteit benadrukte dat dit win-win situaties zijn, maar dat voor de luchtkwaliteit zeker op korte termijn ook impopulaire maatregelen nodig zijn, zoals bijvoorbeeld het instellen van een verbod op houtstook. Ook Prof. Brunekreef noemde het stoppen van houtstook een noodzakelijk stap in verbeteren van de luchtkwaliteit.
Valentijn Wösten merkte terecht op dat de zeer beperkte aanwezigheid van Kamerleden bij dit gesprek (slechts 5 partijen vertegenwoordigd) symboliseert hoe laag milieu en gezondheid op de politieke agenda staat. Laten we hopen dat de heldere inbreng van de sprekers toch weer een duwtje in de goede richting heeft gegeven.
Klik hier om het rondetafelgesprek en de position papers te bekijken
.
Steeds meer politici en vertegenwoordigers van de vee-industrie profileren zich als stikstofontkenner of als lid van de twijfelbrigade – een begrip dat inmiddels als geuzennaam is geadopteerd door de Boer Burger Beweging. Boeren en aan de boerenstand gelieerde onderzoekers, die ingrijpen door de overheid proberen af te wenden, verspreiden een golf aan desinformatie. Deze desinformatie komt erop neer dat de stikstofcrisis niet veel meer is dan een hoax.
Het meest recente rapport van ecoloog Roland Bobbink kan behulpzaam zijn om het debat met hoax-aanhangers aan te gaan. Het mooie aan dit rapport is dat het zich concentreert op waar het allemaal om te doen is: de staat van instandhouding van de Natura-2000 gebieden. De feiten zijn zeer bruikbaar als weerwoord op de aanhoudende propaganda van agro-trollen als zou de natuur er prima voorstaan.
In ‘’Effecten van stikstofdepositie nu en in 2030: een analyse‘’ presenteert Bobbink een zwarte lijst van dertien habitattypen, waarvoor een snelle reductie van stikstofdepositie zeer hard nodig is. Het is voor deze habitattypen nu of nooit. Het gaat dan bijvoorbeeld om oude eikenbossen, zandverstuivingen, heischrale graslanden, actieve hoogvenen en veenmosrietlanden. ‘’Bescherming van de meest gevoelige natuur via adequate en snelle reductie van de atmosferische stikstofdepositie is cruciaal om de sluipende verslechtering – of zelfs het verdwijnen van habitats – te stoppen en om de degradatie in de toekomst nog te kunnen terugdraaien via herstelbeheer’’, aldus Bobbink.
Niet alleen de stikstofdepositie moet drastisch naar beneden, er zijn ook meer herstelmaatregelen nodig. In minimaal de helft van de dertig stikstofgevoelige habitat(sub)typen zijn de voorgenomen herstelmaatregelen onvoldoende, gelet op de matig ongunstige tot ongunstige staat van instandhouding. Ze zullen niet helpen om verslechtering of dreigende verslechtering afdoende tegen te gaan.
Bobbink, R. (2021). Effecten van stikstofdepositie nu en in 2030: een analyse. Onderzoekcentrum B-WARE, Nijmegen. Rapportnummer RP-20.135.21.35. Opdrachtgever: Greenpeace Nederland.
Klik hier om het hele rapport te bekijken
.
De Milieucommissie van het Europees Parlement (Commissie ENVI) heeft op 16 mei 2022 gestemd vóór het verminderen van biomassasubsidies door verbranding van bomen en andere bosbiomassa. Ook het meetellen van biomassaverbranding voor Europese en nationale doelstellingen voor hernieuwbare energie wil de Milieucommissie beperken. 
Er blijven echter vrijstellingen voor bossen die zijn aangetast door branden, plagen en ziekten. Daardoor blijft er een aanzienlijke potentiële maas in de komende vernieuwing van de Richtlijn Hernieuwbare energie (RED II) voor het gebruik van primaire houtige biomassa. Verbranding van zogenoemde secundaire houtige biomassa (zoals houtafval van zagerijen en sloophout) mag wel meetellen voor de EU-doelstellingen voor hernieuwbare energie en komt in aanmerking voor subsidies. Daarbij dient secundaire biomassa eerst hoogwaardig te worden toegepast, alvorens het mag worden verbrand (cascaderingsprincipe). Een hoogwaardige toepassing is bijvoorbeeld het gebruik van resthout voor houtvezelplaat. Daarbij blijft koolstof voor langere tijd vastgelegd.
Leefmilieu vindt dit een positieve stap in de richting van herstel van bossen voor klimaat en natuur, en verwelkomt de uitkomst voorzichtig als belangrijke stap op weg naar een Europees klimaatbeleid zonder biomassaverbranding, maar waarschuwt voor mazen in de Richtlijn. De milieucommissie onderkent de problemen met biomassaverbranding, in lijn met het besluit van de Nederlandse regering van 22 april 2022 om biomassasubsidies voor lage temperatuurverwarming (warmtenetten en kastuinbouw) per direct te schrappen.
Op 13 juli 2022 komt de Commissie Industrie, Onderzoek en Energie (Commissie ITRE) van het Europees Parlement met een besluit over dit voorstel. Medio september stemt het Europees parlement over de herziening van de RED. Daarbij worden de adviezen van de Commissie ENVI en ITRE meegenomen.
Na de stemming in het Europees Parlement volgen de onderhandelingen tussen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad van klimaatministers van de lidstaten over de voorstellen. In december 2022 zal naar verwachting de algehele besluitvorming over de RED zijn afgerond.
.
11 mei 2022. De bestuursrechter van de rechtbank Overijssel verklaart 29 beroepen in de zogenaamde ‘stikstofzaken’ van Leefmilieu en Coöperatie Mobilisation for the Environment (MOB) tegen de provincie Overijssel gegrond. Dat betekent dat de provincie nu opnieuw moet kijken naar deze stikstofbesluiten.
L
eefmilieu heeft samen met MOB meerdere zaken aangespannen over afgegeven natuurvergunningen, het beweiden en bemesten zonder natuurvergunningen en het niet optreden tegen PAS-melders. Volgens de provincie hebben veehouders geen natuurvergunning nodig voor het beweiden en bemesten, omdat kan worden uitgesloten dat deze activiteiten significant negatieve effecten hebben op nabijgelegen Natura-2000 gebieden. De provincie heeft de handhavingsverzoeken daarom afgewezen. Leefmilieu en MOB zijn het hier niet mee eens, omdat beweiden en bemesten nagenoeg dezelfde ammoniakemissie geeft als de stal. Daarom is beroep aangetekend tegen de besluiten. De rechtbank oordeelt nu dat de provincie onvoldoende heeft onderzocht of het beweiden en bemesten significant negatieve effecten kan hebben op nabijgelegen Natura-2000 gebieden en daarom moet de provincie dit onderzoek alsnog doen.
Leefmilieu en MOB zijn er niet op uit dat de koeien niet meer in de wei mogen staan, maar dat de totale stikstofbelasting van een bedrijf meegenomen wordt in de natuurvergunning. Dit is ook in lijn met de uitspraak van Raad van State in 2019 dat ook voor het beweiden en bemesten een natuurvergunning nodig is. De handhavingsverzoeken worden gedaan om druk te zetten op de overheid om het stikstofprobleem nu eens daadwerkelijk aan te gaan pakken, zodat de natuur beter beschermd wordt en boeren duidelijkheid krijgen over hun toekomst.
Bekijk hier het overzicht van uitspraken op www.rechtspraak.nl
.
April 2022. Leefmilieu staat achter het besluit van het kabinet om per direct te stoppen met nieuwe subsidies voor de verbranding van houtige biomassa voor de productie van lagetemperatuurwarmte (100°C). Het gaat hier om de productie van warmte voor warmtenetten voor woningen en voor het verwarmen van kassen. Alternatieven zoals geothermie en aquathermie gaat de regering extra stimuleren.
Nieuwe subsidies voor hogetemperatuurwarmte zoals stoom worden niet stopgezet. Reeds afgegeven subsidies voor biomassacentrales en voor de bijstook van houtpellets in kolencentrales worden ook niet stopgezet. Zo worden tot 2027 jaarlijks 3.6 miljoen ton houtpellets in kolencentrales verbrand. Houtpellets worden gewonnen door systematische kaalkap van bossen in de Baltische staten en de VS. Voor de genoemde hoeveelheid is een jaarlijkse kaalkap van een bos ter grootte van tweemaal de oppervlakte van Amsterdam nodig. In totaal wordt hier € 3.5 miljard subsidie aan uitgegeven.
Leefmilieu is van mening dat deze subsidies óók dienen te worden stopgezet. Biomassaverbranding versnelt de klimaat- en biodiversiteitscrisis en verslechtert de luchtkwaliteit. Voor nog niet gebouwde biomassacentrales en bijstook in kolencentrales kan financiële compensatie voor respectievelijk de gemaakte voorbereidingskosten en ombouwkosten worden gegeven. De vrijkomende subsidies dienen te worden besteed aan écht hernieuwbare energie.
Lees hier het nieuwsbericht van het kabinet
Lees hier de Kamerbrief over beleidsinzet biogrondstoffen
.
Luchtfoto kaalkap (foto: Adami)
.
April 2022. De rechtbank in Den Bosch oordeelt dat de bio-energiecentrale Cuijk (BECC) wel degelijk een natuurvergunning dient te hebben om in werking te zijn. Leefmilieu en MOB krijgen hiermee gelijk in het beroep dat ze aantekenden tegen het besluit van de provincie Brabant om niet handhavend te optreden. De provincie krijgt van de rechter de opdracht om binnen 12 weken een nieuw besluit te nemen.
Of de centrale alsnog een natuurvergunningen dient aan te vragen is nog onzeker: de nieuwe rekenmethode voor stikstofdepositie kapt af op 25 km en de natuurgebieden rondom de BECC liggen buiten deze grens. Deze nieuwe rekenmethode ligt echter onder vuur en er komen nog rechterlijke uitspraken hierover.
Wij gaan er vanuit dat de centrale uiteindelijk een natuurvergunning zal moeten aanvragen en het is maar de vraag of hiervoor stikstofruimte te vinden is.
Lees hier de uitspraak van de rechtbank
.
Leefmilieu vraagt samen met Longfonds Regio Nijmegen, Projectgroep Lentse Luchten en Stichting HoutrookVrij (afdeling Nijmegen) aan de nieuwe Nijmeegse gemeenteraad om vergaande maatregelen te nemen tegen de luchtvervuiling ten gevolge van houtstook door particulieren. De gemeenteraad is eind maart geïnstalleerd en een nieuw college wordt nu geformeerd.
De organisaties pleiten ervoor om de gezondheid van omwonenden beleidsmatig te laten voorgaan op de vrijheid van de houtstoker. Houtstook moet daarom door het college ontmoedigd en uiteindelijk verboden worden. De voorgestelde maatregelen in een nieuw Nijmeegs collegeakkoord dienen bij te dragen aan een afname van de uitstoot door particuliere houtstook en de veroorzaakte schade aan de volksgezondheid.
Voor 2026 dienen alle houtkachels te zijn uitgefaseerd. Tot 2026 moeten de volgende maatregelen worden genomen:
1. Vaste stookdagen/tijden instellen, zodat omwonenden daarbuiten voldoende kunnen ventileren.
2. Stookverbod invoeren bij ongunstige weersomstandigheden volgens de criteria van de Stookwijzer (rood en oranje).
In de nieuwe Omgevingswet wordt houtstook door particulieren aangemerkt als milieubelastende activiteit. De gemeente dient de Omgevingswet te gebruiken om deze maatregelen te realiseren.
Daarnaast dient voorlichting in de wijken te worden gegeven, gericht op alle doelgroepen en over alle gezondheidsschade. Daarbij moet houtstoken binnen en buiten sterk worden ontraden.
Ook dient de gemeente groepen burgers te ondersteunen om de gevolgen van houtstook, scheepvaart, verkeer en industrie te meten en deze burgers te betrekken om mee te denken over maatregelen hiertegen.
.